Diagnostyka Stanu Nawierzchni /DSN/


Zarządzenie nr 21 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 17 czerwca 2019 roku w sprawie diagnostyki stanu nawierzchni i wybranych elementów korpusu drogi. Tekst zarządzeniazałączniki do zarządzenia

 

Celem wykonania diagnostyki stanu nawierzchni, czyli pomiarów cech techniczno-eksploatacyjnych nawierzchni, jest pozyskanie danych umożliwiających dokonanie oceny stanu nawierzchni, wymaganej w obowiązujących aktach prawnych. Ocena ta wykorzystywana jest bezpośrednio do realizacji zadań Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad w obszarze zarządzania majątkiem w podobszarze gromadzenia danych o stanie technicznym dróg.

 

W związku z dynamicznym postępem technologicznym w zakresie diagnostyki stanu nawierzchni drogowych oraz potrzebami dostosowania dotychczas obowiązujących zasad diagnostyki do aktualnych uwarunkowań, w 2019 roku w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowycj i Autostrad (GDDKiA) sfinalizowano prace mające na celu aktualizację wprowadzonego zarządzeniem nr 34 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 30  kwietnia 2015 roku w sprawie diagnostyki stanu nawierzchni i jej elementów opracowania pod nazwą „Wytyczne Stosowania Diagnostyki Stanu Nawierzchni”.

 

arządzenie nr 34 z dnia 30 kwietnia 2015 roku straciło moc z dniem 17 czerwca 2019 roku. Od tego czasu zaczęło obowiązywać Zarządzenie nr 21 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 17 czerwca 2019 roku w sprawie diagnostyki stanu nawierzchni i wybranych elementów korpusu drogi. Jego mocą został wprowadzony i stał się obowiązującym do stosowania nowy dokument pt.: „Diagnostyka stanu nawierzchni i wybranych elementów korpusu drogi - wytyczne stosowania” [Wytyczne DSN].

 

Autorami dokumentu są pracownicy GDDKiA z Wydziałów Technologii - Laboratoriów Drogowych, Wydziałów Dróg i Sieci Drogowej oraz Centrali GDDKiA.

 

Wytyczne DSN określają m.in. działania w ramach diagnostyki stanu nawierzchni, zasady i tryb działań oraz zakresy odpowiedzialności komórek merytorycznych GDDKiA. Poza zasadami oceny nawierzchni w dokumencie odniesiono się do oceny elementów bezpośrednio z nią związanych, które mają wpływ na bezpieczeństwo ruchu drogowego - m.in. oznakowania poziomego oraz wybranych elementów korpusu drogi.

 

Zmiany względem dotychczas obowiązujących dokumentów dotyczących diagnostyki, które zostały wprowadzone opracowaniami: „Wytyczne Stosowania Diagnostyki Stanu Nawierzchni” z 2015 roku oraz „Diagnostyka stanu nawierzchni i wybranych elementów korpusu drogi - wytyczne stosowania” z 2019 roku, to m.in.:

  • wykorzystanie nowych technologii diagnostyki związanych m.in. z automatyczną oceną uszkodzeń nawierzchni oraz pomiarami ciągłymi właściwości przeciwpoślizgowych,
  • wykonywanie pomiarów na wszystkich pasach zasadniczych ruchu (opcjonalnie),
  • dokładniejsza agregacja danych pomiarowych,
  • zwiększenie liczby parametrów techniczno-eksploatacyjnych nawierzchni uwzględnianych w analizach,
  • wykorzystanie współrzędnych geograficznych jako sposobu lokalizacji pomiarów na drodze,
  • zaktualizowanie zasad dotyczących systemowego gromadzenia danych o cenach realizowanych zabiegów,
  • aktualizacja klasyfikacji właściwości przeciwpoślizgowych,
  • aktualizacja klasyfikacji nośności nawierzchni,
  • uwzględnienie modeli degradacji i uproszczonych modeli poprawy stanu nawierzchni,
  • ocena stanu nawierzchni wykonywana na dwóch poziomach: operacyjnym (szczegółowa) i strategicznym (ogólna),
  • inwentaryzacja i ocena elementów korpusu drogi (m.in. poboczy nieutwardzonych oraz elementów systemu odwodnienia),
  • zagadnienia związane z sieciową oceną nawierzchni betonowych,
  • zagadnienia związane z wykonywaniem pomiarów konstrukcji nawierzchni.

Zakres danych pomiarowych gromadzonych opcjonalnie w ramach kampanii diagnostycznej DSN zamieszczono w tabeli 1.

 

Tabela 1 Lista parametrów i danych podstawowych wykorzystywanych w Systemie DSNl

Lp.

Parametr lub dane (jednostka pomiarowa)

Kod

1

Ugięcie (pomiar punktowy)

UP

2

Wskaźnik SCI300 (pomiar punktowy)

SCIP

3

Ugięcie PM (pomiar mobilny)

UC

4

Wskaźnik SCI300 (pomiar mobilny)

SCIC

5

Głębokość koleiny

KOLC

6

Wskaźnik równości IRI

IRIC

7

Wskaźnik średniej głębokości tekstury MTD (makrotekstura)

MTDC

8

Profil poprzeczny

PPOC

9

Współczynnik tarcia (pomiar punktowy)

WTP

10

Współczynnik tarcia (pomiar ciągły)

WTC

11

Wskaźnik stanu spękań nawierzchni asfaltowych

WSAA

12

Wskaźnik stanu powierzchni nawierzchni asfaltowych

WPAA

13

Wskaźnik stanu spękań nawierzchni betonowych

WSBA

14

Wskaźnik stanu powierzchni nawierzchni betonowych

WPBA

15

Wskaźnik uskoku płyt betonowych

WUSK

16

Powierzchniowy współczynnik odblasku RL

RLC

17

Współczynnik luminancji przy oświetleniu rozproszonym Qd

QdC

18

Wskaźnik szorstkości oznakowania SRT

SRTC

19

Zdjęcia pasa drogowego (ogólny widok; 50 m)

FOTP

 

Oznaczenia w kodach literowych (ostatnia litera):

P - pomiar punktowy, C - pomiar ciągły, A - pomiar ciągły, ocena automatyczna,
K - pomiar ciągły kondycjonalny (warunkowy)

 

 

Parametry wykorzystywane są aby w sformalizowany sposób opisać cechy nawierzchni. W oparciu o parametry stanu nawierzchni, z uwzględnieniem zależności między nimi oraz ich hierarchizację, wstępnie typowane są również zabiegi remontowe.

 

Podstawowe cechy nawierzchni wg DSN:

  • nośność (trwałość) - opisująca zdolność nawierzchni do przenoszenia obciążeń od ruchu drogowego, ocena dokonywana na poziomie sieci drogowej,
  • równość - określająca w jakim stopniu powierzchnia nawierzchni drogowej jest zbieżna z powierzchnią płaską,
  • właściwości przeciwpoślizgowe - charakteryzujące przyczepność pomiędzy nawierzchnią a oponą pojazdu. W szczególności opisują one zdolność do wytwarzania siły tarcia podczas poślizgu koła,
  • cechy powierzchniowe - charakteryzujące uszkodzenia nawierzchni oraz inne jej właściwości, istotne z punktu widzenia zarządzania eksploatacją nawierzchni, widoczne na jej powierzchni.

Wymienione powyżej cechy nawierzchni oraz jej elementy charakteryzują jej stan. Stan nawierzchni zmienia się w procesie użytkowania (z reguły stopniowo pogarsza) oraz po realizacji remontów (z reguły skokowo polepsza). Cechy eksploatacyjne charakteryzują zatem właściwości nawierzchni w pewnym punkcie czasowym.

 

Właściwa analiza cech nawierzchni poprzez właściwą ocenę poszczególnych parametrów jest możliwa dzięki pomiarom wykonywanym w ramach corocznych kampanii pomiarowych. Pomiary wykonywane są głównie siłami własnymi z wykorzystaniem sprzętu należącego do GDDKiA w sposób opisany poniżej.

 

METODY POMIARÓW PODSTAWOWYCH CECH TECHNICZNYCH NAWIERZCHNI

 

NOŚNOŚĆ - określana jest na podstawie danych o ugięciach nawierzchni z pomiarów punktowych wykonywanych zestawami FWD oraz automatycznej oceny stanu spękań w powiązaniu z równością - wstępnej oceny nośności.

 

Do wykonywania badań ugięć nawierzchni stosowane są zestawy pomiarowe składające się z przyczepy pomiarowej FWD oraz samochodu holującego (fotografia 1.b). Pomiar wykonywany jest punktowo przy zatrzymanym pojeździe holującym. Na nawierzchni ustawiana jest płyta naciskowa z 1 geofonem w osi obciążenia oraz z minimum 6 geofonami znajdującymi się na belce pomiarowej (fotografia 1.a). Z określonej wysokości wykonywany jest zrzut obciążnika o ustalonej wcześniej masie i rejestrowana jest czasza ugięcia. Po przetworzeniu wyników można uzyskać m.in. dwa parametry techniczno-eksploatacyjne nawierzchni: wskaźnik ugięcia nawierzchni, wskaźnik krzywizny ugięcia nawierzchni.

 

GDDKiA                                                            GDDKiA 

a) geofony pomiarowe oraz płyta naciskowa                                 b) zestaw pomiarowy FWD

 

RÓWNOŚĆ

Równość podłużna - mierzona jest wzdłuż kierunku jazdy w zakresie długości fali 0,5‒50 m. Stan równości podłużnej nawierzchni w Systemie DSN określa się metodą profilometryczną.

 

Pomiary równości podłużnej (opcjonalnie uskoków płyt betonowych) wykonywane są przy użyciu wieloczujnikowych mobilnych profilografów laserowych RSP-3 (rysunek 1), umożliwiających jednoczesną rejestrację profili podłużnych nawierzchni w co najmniej dwóch torach pomiarowych (w śladzie prawym i lewym) z prędkością zbliżoną do prędkości potoku ruchu pojazdów. Wyniki pomiaru równości podłużnej są przeliczane na tzw. międzynarodowy wskaźnik równości IRI wyrażany w mm/m lub m/km. Charakteryzuje on pracę zawieszenia w umownie przyjętym obliczeniowym modelu pojazdu samochodowego, poruszającego się ze stałą prędkością 80 km/h.

 

Rysunek 1

GDDKiA

Schemat poglądowy profilografu wykorzystywanego do pomiaru równości podłużnej i poprzecznej.

 

Zły stan równości podłużnej oznacza niski komfort jazdy i przyczynia się do zwiększenia kosztów użytkowników dróg poprzez przyspieszone zużycie elementów zawieszenia pojazdów. Pośrednio zła równość podłużna powoduje przyspieszoną degradację konstrukcji drogi, ponieważ zwiększeniu ulegają oddziaływania dynamiczne kół na nawierzchnię.

 

Głębokość kolein (stan równości poprzecznej nawierzchni) - określa się na podstawie pomiaru kolejnych profili poprzecznych nawierzchni za pomocą profilografu laserowego, wykonującego pomiar z prędkością potoku ruchu pojazdów. Rzędne profili poprzecznych są rejestrowane na szerokości pasa ruchu maksimum 3,2 m, w stałych odstępach z precyzją umożliwiającą obliczenie głębokości koleiny z dokładnością do 1 mm.

 

Podczas pomiaru równości poprzecznej profilograf wykorzystuje m.in. czujniki laserowe rozmieszczone prostopadle do kierunku jazdy w celu określenia rzędnych mierzonego profilu poprzecznego nawierzchni względem linii odniesienia związanej z belką pomiarową (rysunek 1) oraz czujnik dystansu do pomiaru przebytej odległości. Rzędne profilu poprzecznego są następnie wykorzystywane do obliczeń, w czasie rzeczywistym, głębokości koleiny odpowiadającej danemu przekrojowi poprzecznemu.

 

WŁAŚCIWOŚCI PRZECIWPOŚLIZGOWE - określane są w oparciu o współczynnik tarcia pomiędzy nawierzchnią a kołem pomiarowym. Wartości współczynnika tarcia wyznaczana jest na podstawie pomiarów w prawym lub w lewym śladzie kół. Pomiar wykonuje się z pełną (100%) blokadą koła pomiarowego, przy temperaturze otoczenia 5‒30°C, na czystej nawierzchni, zwilżanej wodą w ilości 0,5 l/m2 (fotografia 2.b).

 

Do wykonywania badań współczynnika tarcia nawierzchni drogowych stosowany jest zestaw pomiarowy SRT-3 składający się z przyczepki pomiarowej oraz samochodu holującego (fotografia 2.a).

 

Fotografia 2

 

GDDKiA                           GDDKiA

a) Zestaw pomiarowy SRT-3                          b) pomiar współczynnika tarcia nawierzchni wykonywany w prawym śladzie kół
 

Cechą charakterystyczną tego pomiaru jest symulacja występowania najniekorzystniejszych warunków z punktu widzenia przyczepności kół pojazdu w warunkach poślizgu. Jest to o tyle istotne, że złe właściwości przeciwpoślizgowe mają bezpośredni związek z długością drogi hamowania – a więc z bezpieczeństwem użytkowników dróg.

 

CECHY POWIERZCHNIOWE

wskaźnik stanu spękań - parametr ten jest wyznaczany na podstawie inwentaryzacji uszkodzeń nawierzchni, prowadzonej na całej długości odcinka drogi. Na pasie ruchu rejestruje się pęknięcia siatkowe, pęknięcia pojedyncze (w tym pęknięcia podłużne i pęknięcia poprzeczne), łaty, wyboje oraz ubytki ziaren lub lepiszcza. Na podstawie zakresu i stopnia szkodliwości poszczególnych uszkodzeń obliczane są wskaźniki: stanu spękań oraz stanu powierzchni.

 

Stan spękań informuje o stopniu nieciągłości górnych warstw konstrukcyjnych nawierzchni. W przypadku części konstrukcji obserwowana jest korelacja pomiędzy stanem spękań oraz nośnością nawierzchni, a więc parametr ten ma znaczenie przy ustalaniu wstępnej lokalizacji i zakresu wzmocnień nawierzchni.

 

Automatyczna ocena stanu powierzchni nawierzchni opiera się na wykonaniu wysokiej rozdzielczości obrazu 3D nawierzchni drogowej. Specjalistyczne, szybkoklatkowe kamery rejestrują obraz nawierzchni pasa jezdni wraz z obrazem linii laserowej wygenerowanej przy pomocy projektorów laserowych (rysunek 2.a). W wyniku zastosowania takiej techniki powstaje obraz 3D (rysunek 2.b), który służy do automatycznych analiz ukierunkowanych na wykrywanie uszkodzeń nawierzchni.

 

Rysunek 2

GDDKiA                                                                           GDDKiA 

a) Zestaw do automatycznych pomiarów uszkodzeń nawierzchni               b) widok ogólnej zasady działania systemu do

automatycznego rozpoznawania uszkodzeń powierzchni nawierzchni
 

wskaźnik stanu powierzchni - ocena stanu powierzchni jest wykonywana równocześnie z oceną stanu spękań, na podstawie obmiarów uzyskanych w ramach automatycznej inwentaryzacji uszkodzeń nawierzchni, przy czym brane są w niej pod uwagę tylko uszkodzenia powierzchniowe, które nie mają (tak jak spękania) charakteru uszkodzeń strukturalnych. Stan powierzchni informuje o jakości warstwy powierzchniowej nawierzchni i gdy jest ona niska, na ogół obserwowane są przyspieszone procesy niszczące na skutek m.in. wody penetrującej w dolne warstwy konstrukcyjne.

 

OGÓLNE ZASADY OCENY STANU ODCINKÓW DRÓG

Dane o parametrach techniczno-eksploatacyjnych nawierzchni gromadzone w ramach corocznie wykonywanych przez GDDKiA badań stanu nawierzchni zawierają informacje m.in. o:

  • wskaźniku ugięć nawierzchni,
  • wskaźniku krzywizny ugięcia nawierzchni,
  • wskaźniku stanu spękań,
  • równości podłużnej,
  • równości poprzecznej,
  • wskaźniku stanu powierzchni,
  • właściwościach przeciwpoślizgowych,
  • makroteksturze (parametr pomocniczy).

Każdy parametr podlega ocenie poprzez zakwalifikowanie do jednej z klas w czterostopniowej skali. Po przetworzeniu danych pomiarowych poszczególnych parametrów, następuje kwalifikacja odcinków nawierzchni do następujących klas:

  • Klasa A – odcinek o nawierzchni w stanie dobrym,
  • Klasa B – odcinek o nawierzchni w stanie zadowalającym,
  • Klasa C – odcinek o nawierzchni w stanie niezadowalającym,
  • Klasa D – odcinek o nawierzchni w stanie złym.

Zagregowane wyniki stanu technicznego nawierzchni z poszczególnych odcinków służą do wyznaczania oceny stanu nawierzchni jezdni, tj. wyznaczenia trzech poziomów decyzyjnych:

  • poziom pożądany – obejmuje dwie klasy stanu nawierzchni: klasę A, która oznacza nawierzchnie w stanie dobrym oraz klasę B, która oznacza nawierzchnie w stanie zadowalającym,
  • poziom ostrzegawczy – obejmuje klasę C,
  • poziom krytyczny – obejmuje klasę D.

Zagregowana ocena stanu może być wyznaczana na dwóch zakresach, jako:

1. Ogólna ocena stanu (OOS),

2. Użytkowa ocena stanu (UOS).

 

Zakres ogólnej oceny uwzględnia wszystkie parametry stanu technicznego nawierzchni i opisuje kompleksowe potrzeby remontowe. W zakresie użytkowej oceny brane są pod uwagę parametry stanu technicznego nawierzchni z wyłączeniem parametrów UP i SCIP, czyli wszystkich parametrów wpływających na komfort jazdy i warunki bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Stosowany sposób klasyfikacji wyznaczania oceny stanu nawierzchni jezdni przedstawiono w tabeli 2.

 

Tabela 2. Zależności pomiędzy klasami technicznymi parametrów i ogólną oceną stanu nawierzchni

GDDKiA


GDDKiA na przełomie pierwszego i drugiego  kwartału każdego roku opracowuje raport o stanie technicznym nawierzchni sieci dróg krajowych za rok poprzedni. Dane o stanie technicznym nawierzchni dróg wraz z informacjami o ruchu pojazdów i wypadkach, są istotnym elementem wykorzystywanym w procesie zarządzania drogami przez każdego z zarządców.

 

Na podstawie danych gromadzonych na potrzeby DSN, w GDDKiA opracowywane są m.in. plany działań na sieci dróg krajowych, mierniki do Planu działalności GDDKiA, mierniki do planu finansowego w układzie klasyfikacji budżetu zadaniowego, szacowane wielkości potrzeb finansowych na remonty nawierzchni dróg.