Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 to sieć obszarów chronionych na terenie Unii Europejskiej, której celem jest ochrona różnorodności biologicznej. W skład sieci Natura 2000 wchodzą:

• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) - wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. "Ptasiej"
• specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) - wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. "Siedliskowej", dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz gatunków roślin i zwierząt wymienionych w załączniku II do Dyrektywy.

Polska w ramach procesu integracji z Unią Europejską została zobowiązana do wyznaczenia obszarów Natura 2000 na swoim terytorium, do dnia akcesji do UE. Szczegółowe rozwiązania prawne dotyczące tworzenia i ochrony sieci obszarów Natura 2000 w Polsce wprowadziła ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, która weszła w życie z chwilą przystąpienia Polski do Wspólnoty Europejskiej 1 maja 2004 r. Ustawa ta wprowadza „obszary Natura 2000” jako nową, osobną formę ochrony przyrody, przy czym obszary te mogą się całkowicie lub częściowo pokrywać z innymi formami ochrony prawnej.

Rządowa propozycja obszarów specjalnej ochrony siedlisk zajmuje łączną powierzchnię ok. 3,7 % powierzchni kraju, natomiast obszarów ochrony ptaków stanowi ok. 8% powierzchni kraju. Jako uzupełnienie ww. listy została zaproponowana przez pozarządowe organizacje ekologiczne dodatkowa lista obszarów, co łącznie daje 17,5 % powierzchni kraju.

Potencjalne oddziaływania na środowisko inwestycji drogowej:

• oddziaływania na klimat akustyczny
• oddziaływania na powierzchnię ziemi (ruchy masowe)
• oddziaływania na wody powierzchniowe
• oddziaływania na wody podziemne
• oddziaływania na powietrze atmosferyczne
• oddziaływania na gleby
• oddziaływania na przyrodę ożywioną (flora i fauna, fragmentacja siedlisk)
• oddziaływania na krajobraz
• oddziaływania na dobra kultury

Instrumenty ochrony środowiska w realizacji inwestycji drogowych:

PRAWNE

• Planowanie przestrzenne
• Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko
• Oceny oddziaływania na środowisko
• Konsultacje społeczne
• Monitoring stanu środowiska
• Analizy porealizacyjne i przeglądy ekologiczne

TECHNICZNE

• Urządzenia ochronne
• Środki łagodzące
• Kompensacja przyrodnicza
• Obszary ograniczonego użytkowania
• Inne, np. poprawa sprawności silników, normy składu paliw i dopuszczalnych emisji spalin

PRZYKŁAD: Jedną z metod ochrony przyrody, zapobiegającą powstawaniu tzw. „efektu bariery” i fragmentacji siedlisk jest budowa przejść dla zwierząt w miejscu przecięcia dróg z korytarzami migracji zwierząt.

Wyróżniamy następujące rodzaje przejść dla zwierząt:

• przejścia dołem pod mostami i estakadami
• zielone mosty dla dużych i średnich ssaków
• tunele dla dużych i średnich ssaków
• przepusty dla drobnych ssaków
• przepusty dla płazów i gadów