Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 ze zmianami) wyróżnia następujące formy ochrony przyrody:

1. parki narodowe;

2. rezerwaty przyrody;

3. parki krajobrazowe;

4. obszary chronionego krajobrazu;

5. obszary Natura 2000;

6. pomniki przyrody;

7. stanowiska dokumentacyjne;

8. użytki ekologiczne;

9. zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;

10. ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

 

W przypadku budowy autostrad i dróg ekspresowych podstawowym środkiem ochronnym obszarów cennych przyrodniczo jest unikanie, tam, gdzie to możliwe, kolizji z tymi obszarami w procesie planowania i projektowania. Z uwagi na specyfikę tego typu inwestycji (obiekty liniowe), uniknięcie ingerencji w środowisko przyrodnicze jest niejednokrotnie niemożliwe. W tym przypadku stosuje się zasadę łagodzenia negatywnego wpływu na środowisko oraz rekompensowania strat w przyrodzie (tzw. kompensacja przyrodnicza)

 

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627, ze zmianami) definiuje kompensację przyrodniczą jako: zespół działań obejmujących w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie walorów krajobrazowych.

 

Na drogach krajowych, a w szczególności na drogach szybkiego ruchu, jako środki ochrony środowiska przyrodniczego, stosuje się różne rodzaje przejść dla zwierząt:

• przejścia dołem pod mostami i estakadami
• zielone mosty dla dużych i średnich ssaków
• tunele dla dużych i średnich ssaków
• przepusty dla drobnych ssaków
• przepusty dla płazów i gadów

 

Przejścia dla zwierząt uzupełnione odpowiednim wygrodzeniem osłabiają tzw. efekt bariery.Przejścia dla zwierząt mają spełnić dwie podstawowe funkcje (wg W. Jędrzejewskiego i in.„Zwierzęta a drogi”, PAN, 2004r.):

 

• Stworzyć warunki umożliwiające bytowanie tych zwierząt, których areały osobnicze przecina droga. Zwierzęta te muszą mieć możliwość korzystania ze środowiska położonych po obu jej stronach.
• Umożliwiać migracje i dyspersję osobnikom przemieszczającym się na duże odległości.

Aktualnie na autostradach w Polsce funkcjonuje już kilkanaście przejść dla zwierząt typu „zielony most” (16 obiektów), ponadto mosty nad ciekami wodnymi są przystosowane do migracji zwierząt (18 obiektów w ciągu autostrad). Na autostradach wybudowane zostały również przejścia dla średnich zwierząt pod jezdnią (9 obiektów) oraz przepusty dla mniejszych zwierząt (27 obiektów, w tym 16 jest w trakcie realizacji).