Kafar - przyrząd wykorzystywany przy pracach palowych, składający się z dwóch zasadniczych części baby lub młota - uderzającego w pal z odpowiednim ciężarem, oraz wieży - konstrukcji w kształcie trójnoga, niezbędnej do podnoszenia samego pala, młota lub baby.

Najczęściej  ma konstrukcję rozbieralną drewnianą lub metalową. Urządzenie służy do wbijania pali zarówno drewnianych jak i żelbetowych oraz do wyciągania np. kształtowników z elementów ścianek szczelnych. Kafary można klasyfikować ze względu na napęd np. ręczne, mechaniczne, parowe, powietrzne, spalinowe, czy też ze względu na konstrukcję tj. o konstrukcji drewnianej ze stalowymi prowadnicami pionowymi, obrotowe, uniwersalne, z prowadnicami pochylnymi i ruchomymi itd. 

Początkowo do wbijania pali w ziemię stosowano młoty ręczne. Wraz z rozwojem cywilizacji gdy wznoszone budowle zaczynały być coraz większe, kiedy do ich wznoszenia wynaleziono żurawie i kieraty prawdopodobnie wówczas również pojawiły się kafary. Wzmianki o tego typu urządzeniach można znaleźć w zapiskach rzymskiego inżyniera Wetruwiusza żyjącego w I wieku p.n.e. 

Pierwszy w pełni udokumentowany opis kafara pojawia się w średniowieczu. Była to konstrukcja wykonana z drewna w formie kozła na szczycie którego zamontowane było koło linowe. Drewniany kloc zamocowany do liny podnoszony był ręcznie a następnie opadając uderzał w pal. Kolejnymi udoskonaleniami są prowadnice dla baby, zapewniające pożądany kierunek opadania kloca oraz mechanizm zwalniania. Wielki Leonardo da Vinci, w 1500 roku, w pełni udokumentował konstrukcje kafara, w słynnym dziele „Kodeks Atlantycki”. 

W XVII wieku do napędu kafarów zaczęto używać kół wodnych z tego okresu również pochodzą pierwsze wzmianki w literaturze polskiej. Kafar nazywany jest „windą do bicia pali w wodzie”. XVIII wiek to dalsze udoskonalenia w konstrukcji kafarów do napędu, których zaczęto wykorzystywać koła deptakowe i zwierzęta pociągowe. W XIX wieku, Szkot, James Nasmyth wynalazł  młot parowy, który zastosowano do napędu kafara.

Obecnie historycznego sprzętu zachowało się niewiele, gdyż został pocięty lub nawet w całości oddany na złom, przez co słowo kafar prędzej kojarzy się z dobrze zbudowanym męższczyzną niż urządzeniem drogowym. 

Funkcjonującym urządzeniem może pochwalić się Zespół Historii Drogownictwa w Szczucinie, który na ekspozycji zewnętrznej na specjalnym stanowisku prezentuje  kafar parowy, przekazany przez Bazę Drogową w Matyldowie. Po konserwacji ustawiony na drewnianym podeście imitującym urządzenie pływające - np. barkę.  W drogownictwie jeszcze do lat 80 XX wieku pracowało i istniało więcej tego typu urządzeń, obecnie pozostały po nich tylko fotografie i opisy.

 

Kafar wybuchowy typu RMK - 3, składał się z konstrukcji stalowej, rur i profili walcowatych z  młotem spalinowym o zasadzie działania silnika wysokoprężnego. Posiadał wciągarkę dwubębnową - ręczną oraz trójkątną podstawę. Czas powstania ok. 1937 rok. Przed II wojną światową był na wyposażeniu Wojska Polskiego, następnie  pracował w RDP Węgrów przy remontach mostu Bug - Nur. 
Z informacji jakie posiadamy w 1979 roku nadal był sprawny i eksploatowany. Obecnie ślad po nim zaginął.

Kafar mechaniczny typ Premafu - Francja, zbudowany z konstrukcji stalowej z linami o przekroju Ø 13 mm, babą stalową o ciężarze 500 kg, silnikiem spalinowym s - 60 i wciągarką cierną. Pracował przy budowie obiektów mostowych od lat przedwojennych do 1976 roku kolejno w Zarządzie Drogowym, PZDL-u, a następnie w REDP w Rawie Mazowieckiej. Ostatnia informacja o nim pochodzi z 1978 roku - zakonserwowany w stanie bardzo dobrym, (zabezpieczony przeciw korozji, liny nasmarowane towotem) złożony, znajdował się pod wiatą. Obecnie ślad po nim zaginął.

 

W Zespole Historii Drogownictwa w Szczucinie znajduje się zbiór wielu ciekawych publikacji, w tym o kafarach, zarówno do korzystania na miejscu w  Archiwum jak i wypożyczenia w bibliotece np. „Poradnik Kafarowego” z 1955 r czy „Kafarowy - poradnik robotnika wykwalifikowanego” z 1967 r  autorstwa Stanisława Mieczysławskiego.

 

Zespół posiada również kolekcję wielu albumów fotograficznych zawierających ciekawe zdjęcia z  prac drogowych jak min. to przedstawiające prace palowe przy użyciu kafara o  konstrukcji drewnianej.