W ostatnim stadium znajdują badania archeologiczne prowadzone na trasie budowy drogi ekspresowej nr S11 na odcinku obwodnicy Ostrowa Wielkopolskiego (etap II) wraz z rozbudową ul. Kaliskiej w ciągu drogi krajowej nr 25. Ich przeprowadzenie Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Poznaniu powierzyła zespołowi badawczemu reprezentującemu konsorcjum podmiotów: „Usługi Archeologiczne Grzegorz Gmyrek” i „MBL Leszek Ziąbka”. Prace na 26 stanowiskach archeologicznych prowadzono zarówno na etapie przygotowania inwestycji, jak i podczas jej realizacji (na stanowiskach ujawnionych podczas robót budowlanych). Wielkość przebadanego obszaru przekroczyła 14 hektarów.
Na większości stanowisk przeważała funkcja osadnicza. W związku z powyższym odkryto pozostałości budynków mieszkalnych i gospodarczych, studnie piece i paleniska. Oprócz śladów życia codziennego badaniami objęto także materialne ślady życia duchowego pod zwyczajów pogrzebowych. Najcenniejsze znaleziska wiążą się z cmentarzyskiem ciałopalnym w m. Wtórek. Odkryto tam 165 grobów popielnicowych, często w obstawie kamiennej. Wyposażenie grobów stanowiły dary grobowe: gliniane naczynia, metalowe (żelazne i brązowe) szpile, bransolety, naszyjniki, noże, tarczki guzikowate, kółka i zwoje spiralne z drutu oraz wyroby krzemienne i kamienne. Do niektórych naczyń wkładano również paciorki szklane.
Pozostałości osady na stanowisku Wtórek st. 6 kryły również znaleziska zwracające szczególną uwagę opinii publicznej, a mianowicie dwa skarby. Pierwszy to depozyt monet, na który składało się 39 denarów rzymskich z I i II wieku. Towarzyszyło im 26 szklanych i bursztynowych paciorków i ich fragmentów. Do określenia daty zdeponowania skarbu pomocne były zwłaszcza dwie srebrne zapinki występujące od ok. połowy V w. n.e. Tak późne datowanie najmłodszego elementu skarbu tłumaczyć może, zdaniem prowadzących badania, znaczący stopień wytarcia monet przed ich zdeponowaniem. Należy podejrzewać, iż skarb znajdował się opakowaniu z materiałów organicznych, które nie zachowało się do czasów współczesnych.
Drugi ze skarbów odkryty około 30 metrów od opisanego powyżej składa się z 67 monet. Stwierdzono kilka przesłanek pozwalających sądzić, iż jest to depozyt niezależny od pierwszego.
Monety w nim odnalezione znajdują się w innym stanie zachowania. Chociaż również wykazują duży stopień starcia powierzchni, brak na nich śladów przebywania w ogniu (zauważalnych na monetach ze skarbu nr 1).
Podczas wstępnej konserwacji udało się rozpoznać emisje monet z czasów: Wespazjana (8 szt.), Trajana (5 szt.), Hadriana (15 szt.), Antoninusa Piusa (27 szt. - w tym 14 szt. wybitych dla żony cesarza - Faustyny Starszej), Marka Aureliusza – 19 szt. (w tym 12 dla żony cesarza - Faustyny Młodszej), Lucjusza Werusa (2 szt.) oraz Kommodusa (13 szt.). Tak więc okres emisji zawiera się pomiędzy początkiem panowania Wespazjana (69 r. n.e.) a końcem panowania Kommodusa (192 r. n.e.).
Obecnie trwa naukowe opracowywanie wyników badań prowadzonych na trasie obwodnicy Ostrowa Wielkopolskiego. Dotychczasowa ocena badań pozwala sądzić, iż co najmniej kilka stanowisk wniesie trwały wkład w stan wiedzy o przeszłości tej części Polski. Oprócz wspomnianego wyżej efektownego znaleziska, budzącego zainteresowanie szerokiej publiczności, Oddział w Poznaniu pokłada duże oczekiwania m.in. w badaniach osady przygrodowej z początków Państwa Polskiego w Ostrowie Wlkp.
Krzysztof Borkowski
GDDKiA Oddział w Poznaniu
